کد مطلب:36635 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:116

درك این زیباییها با كاملتر شدن آدمی مناسبت دارد. درست مانند درك رنگهاست كه با چشم داشتن آدمی رابطه دارد. انسان نابینا، درك رنگ هم ندارد و باب بزرگی از ادراكات به رویش بسته است. درك زیباشناسانه با درك حقوقی امیرالمومنین- فقهی فاصله دارد. ممكن است كسی سالها نماز بخواند اما زیبایی عبادت را نچشد و نفهمد. یا از سر اطاعت، زكات بدهد و حج برود، اما زیبایی انفاق و حج گزاردن را به حقیقت نبیند. چنین طاعت كردنهایی است كه عبوسی می آورد و خامی را نمی برد. این همه مبارزه حافظ و حافظ منشان با خامی، برای همین بوده است. انسان پخته است كه زیبایی را می فهمد، چه در شریعت چه در طبیعت:

خامان ره نرفته چه دانند ذوق عشق؟
دریا دلی بجوی دلیری سرآمدی

(دیوان حافظ، غزل 439)

[صفحه 161]

حافظ می گفت:

عبوس زهد به وجه خمار ننشیند
مرید خرقه ی دردی كشان خوشخویم

(دیوان حافظ، غزل ش 379)

این سخن حافظ از زیباشناسی و شرع شناسی او برمی خیزد. آدم زاهد عبوس، حظی از شریعت ندارد تا چه رسد به حظ از طبیعت. اما چرا باید كسی كه به دستورات شریعت عمل می كند عبوس و تندخو و اهل ملال باشد:

گفتم گره نگشوده ام زان طره تا من بوده ام
گفتا منش فرموده ام تا با تو طراری كند

پشمینه پوش تندخو از عشق نشنیده است بو
از مستی اش رمزی بگو تا ترك هشیاری كند

(دیوان حافظ، غزل ش 191)

این طراری كه در حركات و حوادث عالم خلقت و طبیعت است، همه برای زدودن آن عبوسی زاهدانه و نشاندن خوشخویی به جای ملال و تیرگی است. ملاطفت و نرمی و لطافت نصیب كسانی است كه توفیق كشف زیبایی نصیبشان شده است. زیباییها با روح آدمی و با فربهی او تناسب تام دارند. بنابراین هر كس زیباپسندتر باشد، آدم تر است. و هر كس كه توفیق كشف زیبایی و لذت بردن از آن و دلبرده شدن نسبت به آن را ندارد باید در تمامیت انسانی خود تردید كند. زیباپسندی نشانه ی آشكاری است از سیر شخصیت انسان از مقام نقصان به مرتبه ی كمال و شخص زیبایی شناس زیباپسند قطعا هنرمند هم خواهد بود. به همین دلیل همه ی عارفان ما هنرمند بودند. اصلا «عارف بی هنر» یك تناقض است و امكان ندارد. شرط مسلمانی عارفانه و عمیق این است كه آدمی هم مجذوب و دلبرده زیباییها باشد و هم دستی در هنر و حظی از هنرمندی داشته باشد، نه اینكه ملول و ملال انگیز باشد.

[صفحه 162]

صفحه 161، 162.